مصاحبه دکتر مهرداد محمدی در خصوص قراردادهای بین المللی

• جناب دکتر از نظر شما قراردادهای بین المللی چگونه قراردادهایی هستند؟

بهتر است بگوییم تعریف دقیق و واحدی از قراردادهای بین المللی وجود ندارد. لیکن، عوامل مختلفی می تواند در بین المللی شدن یک قرارداد نقش داشته باشد. به طور مثال تابعیت مختلف طرف های قرارداد یا محل مختلف کسب و کار طرف ها که در دو یا چند کشور متفاوت واقع شده است. فلذا ممکن است دو شخص با تابعیت واحد مبادرت به انعقاد قراردادی بین المللی نمایند. به لحاظ موضوعی نیز قراردادهای تجاری بین المللی در زمینه های مختلف منعقد می شوند که شایع ترین آن ها قراردادهای خرید و فروش (S&P) هستند.

• لطفا درخصوص تنظیم قراردادهای بین امللی توضیح کوتاهی بفرمایید. -: به طور کلی، اولا در فرایند مذاکره و تنظیم قراردادهای بین المللی می بایست آشنایی کامل با زبان انگلیسی (یا زبانی که قرارداد به آن زبان منعقد می شود) و فضای تجارت بین الملل وجود داشته باشد. ثانیا، نکات حقوقی و قراردادی به دقت و با ظرافت رعایت شوند تا منافع موکل تا حد ممکن تامین شود.
• با این همه باید توجه داشت که مذاکرات تجاری بین المللی بر مبنای برد-برد تعریف می شود و نمی توان به طور کامل خواسته های یک طرف را در قرارداد تامین نمود.
• آیا نکاتی وجود دارد که در تنظیم قراردادهای بین المللی از اهمیت بیشتری برخوردار بوده وباید به آنها توجه بیشتری شود؟ -: در واقع یک سری “مشترکات” وجود دارند که می بایست در تمامی قراردادهای بین المللی رعایت شوند و ما این چنین شروطی را شروط کلیشه ای یا Boilerplate می نامیم، مثل شرط حل و فصل اختلافات، فورس ماژور و شرط عدم واگذاری قرارداد. مابقی باید به صورت مورد به مورد و با توجه به مختصات رابطه قراردادی طرفین تشخیص داده شوند. با این حال به عقیده من طرف ها می بایست به بحث “تعهدات” و همچنین “پرداخت ها” و کیفیت این گونه شروط توجه ویژه ای داشته باشند.
• کدام قانون بر این قرارداد ها حاکم میشود؟ چگونه؟ -: قانون حاکم، می تواند قانون یک کشور مشخص باشد و یا چنان که در بسیاری از قراردادهای بین المللی امروزه مرسوم است مجموعه مقرراتی مانند “اصول قراردادهای تجاری بین المللی” باشد که طرفین با رضایت متقابل آن را بر ماهیت قرارداد خود حاکم می نمایند. آنچه باید طرفین یا مشاورین حقوقی آن ها بدان توجه نمایند آشنایی کافی با قانونی است که بر قرارداد حاکم می نمایند، چرا که مفاد قرارداد در پرتو این قانون تفسیر و تعبیر خواهند شد.
• لطفا برای مخاطبان ما شرح دهید انواع قرارداد های بین المللی کدامند؟ -: قراردادهای بین المللی طیف گسترده ای از موضوعات را پوشش می دهند و در واقع تابعی از روابط تجاری طرف ها می باشند. با این حال برخی از مهم ترین انواع قراردادهای بین المللی عبارتند از قراردادهای فروش کالا، قراردادهای توزیع، قراردادهای نمایندگی، قراردادهای فرانشیز، جوینت ونچرها.
• آیا این امکان وجود دارد که حین اجرای قرارداد های بین المللی مشکلاتی بروز نمایند؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، این مشکلات کدامند؟ -: پاسخ به این سوال مثبت است و این همان نقطه ای است که در آن بندهای حل و فصل اختلافات (dispute settlement clause) اهمیت می یابند و چگونگی مدیریت حل و فصل اختلافات را رقم می زنند. در این میان نقش مشاورین و وکلای طرفین نیز اهمیت یافته و پر رنگ می شود. در این راستا، مهم ترین مساله ای که بروز می نماید عدم ایفای تعهدات یا دست کم اعتقاد یکی از طرفین به قصور طرف مقابل در ایفای این تعهدات است. این قبیل تعهدات ممکن است از جنس انجام یا عدم انجام فعل و یا پرداخت مبلغی باشد که طرف از آن سر باز زده است.
• روش های پرداخت در قرارداد های بین المللی شامل چه مواردی است؟ -: پرداخت به روش های مختلفی ممکن است با توافق طرفین انجام شود که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از پرداخت نقدی یا پیش پرداخت ، روش حساب باز، روش اعتبار اسنادی و روش وصول اسنادی.
• آیا بیمه در قرارداد های بین المللی وجود دارد؟ -: بیمه های بین المللی قراردادهایی هستند که برای پوشش دادن ریسک های قراردادهای تجاری بین المللی منعقد می شوند و ممکن است در بر گیرنده قراردادهای صادرات و واردات و حمل و نقل کالاها از طریق زمینی و دریایی و هوایی باشند.
• در صورت بروز اختلاف در قرارداد های بین المللی، مکانیزم های حل و فصل کدامند؟ -: پاسخ به این سوال می تواند بسیار طولانی و مفصل باشد، لیکن به همین مقدار بسنده نماییم که روش های حل و فصل اختلافات می توانند شامل مواردی همچون مذاکره، میانجیگری، سازش، داوری و یا رسیدگی دادگاه ها باشند. همچنین ممکن است شروط چند مرحله ای (Multi-tier) در نظر گرفته شوند به این صورت که مثلا ابتدا اختلاف از طریق مذاکره، سپس کارشناسی و النهایه از طریق داوری حل و فصل بشوند. با این حال، متداول ترین روش برای حل و فصل اختلافات تجاری امروزه بدون تردید داوری بین المللی است و این روش با اقتضائات تجارت بین الملل نیز سازگاری بیشتری دارد.
• نحوه ی جبران خسارت در قرارداد های بین المللی به چه صورت است؟ -: این موضوع اساسا بستگی به انتخاب قانون حاکم و طرق جبران خسارت مقرر در آن دارد. همچنین ممکن است طرفین نیز در شروط قراردادی خود این مساله را پیش بینی نموده باشند که باید به آن نیز توجه داشت. با این حال، ممکن است رای به پرداخت غرامت یا اجرای تعهد صادر شود.
• لطفا در خصوص قراردادهای استاندارد و مزایا و معایب آن توضیح دهید. -: همانطور که می دانیم قراردادهای استاندارد یا نمونه قراردادهایی هستند که از قبل تهیه شده اند و طرف های قراردادی به منظور سهولت و پرهیز از تدوین مجدد قرارداد از این قراردادها به عنوان الگو و قالب قراردادی بهره می گیرند. استفاده از این قراردادها مزایا و معایبی دارد از جمله این که ممکن است بندهایی بدون تغییر و بدون توجه به شرایط خاص معامله ی مورد نظر بمانند و این باعث به خطر افتادن منافع موکل شود. لذا می بایست در صورت استفاده از قراردادهای نمونه حتما تک تک مفاد قرارداد با شرایط و نیازهای طرفین قرارداد انطباق یافته و حتی مفاد بیشتری به آن افزوده شده یا از آن حذف شوند. به ویژه طرفین باید دقت کنند که بحث قانون حاکم و حل و فصل اختلافات با توجه به نیازهای ایشان تنظیم شده و از کپی نمودن مفاد قرارداد استاندارد خودداری نمایند.

• شما تجربیات زیادی در زمینه پرونده های بین المللی دارید. امکانش هست یک یا دو مورد پرونده را مطرح بفرمایید؟ -: پرونده هایی که در آن ها به عنوان مشاور حقوقی ایفای نقش نموده ام طیف مختلفی از موضوعات را در بر می گیرند. طبیعتا به عنوان امین از افشای جزئیات پرونده ها معذورم اما پرونده ها عمدتا در رابطه با اختلافات تجاری و قراردادی میان طرف ها بوده اند به طوریکه در اغلب موارد، طرف مقابل از ایفای تعهداتش در قرارداد بیع بین المللی (عدم پرداخت مبلغ قرارداد و یا عدم انجام اموری که تعهد به انجام آن ها داشته است) امتناع نموده و موضوع به داوری بین المللی موردی یا سازمانی منجر گردیده است. در برخی از پرونده ها نیز طرفین در اثنای فرایند داوری اقدام به مصالحه نمودند و با پرداخت مبلغی که مورد توافق هر دو طرف بوده است از ادامه داوری منصرف شده اند.
• در خصوص بازار کار و جایگاه شغلی حقوقدانان بخصوص دانش آموختگان رشته حقوق گرایش تجارت بین الملل در این پرونده ها توضیحاتی می فرمایید؟ -: به عقیده بنده بازار کار در زمینه ی امور حقوقی بین المللی و بالاخص برای دانش آموختگان گرایش تجارت بین الملل بسیار روشن است، مشروط بر این که فارغ التحصیلان این پرایش اولا به زبان انگلیسی به عنوان زبان مراودات بین المللی (در هر چهار مهارت زبانی خواندن، نوشتن، گوش دادن و صحبت کردن) تسلط داشته باشند و ثانیا موضعات تجارت بین الملل که عمده ترین بحث آن قراردادهای بین المللی و حل وفصل اختلافات بین المللی است را با علاقه و اشتیاق دنبال نموده باشند. کسب تجربه کار و کارآموزی در دفاتر حقوقی و شرکت های معتبر نیز می تواند به این فرایند کمک شایانی بنماید.